andamus-a-conneschere-s’albergo-sartori-de-monti-beciu-|-vistanet

Andamus a connèschere s’Albergo Sartori de Monti Bèciu | Vistanet

Andamus a connèschere s’Albergo Sartori de Monti Bèciu

www.sardegnaabbandonata.it

Su cumplessu mineràriu de su Mèdiu Campidanu,  at rapresentadu pro unu sèculu su coro de s’indùstria estrativa de su sud-ovest, oe est unu parcu geomineràriu e patrimòniu Unesco.

S’istrutura fiat istada fraigada pro acasagiare sos operajos biagiantes de sa mina de Monti Bèciu chi acudiant dae sas biddas de inghìriu. Sa càbida fiat de 250 postos letu in cameratas de 25 postos cadauna cun mensa, locale de recreu cun ràdiu, gabinetos e dòtzias.

Biendelu dae largu paret unu cardulinu grogu cun sa crobeta ruja chi nde istupat dae su padente iscuru de sas primas oras de su mangianu. Custa est sa descritzione chi podimus agatare in su situ de “sardegna abbandonata” dedicadu a s’Albergo Sartori, in Monti Bèciu, chi s’agatat in pitzu de su cantiere de potente, cussu de Sartori, chi est unu pessonàgiu de importu mannu de s’istòria minerària de su logu. Difatis, comente podimus lèghere in su cartellu postu a s’intrada cust’òmine diat s’amministradore delegadu de sas minas de Monti Bèciu chi aiat dadu su nùmene fintzas a su Putzu Sartori e a sa colònia marina de Funtanatza.

S’istrutura fiat istada fraigada pro acasagiare sos operajos biagiantes de sa mina de Monti Bèciu chi acudiant dae sas biddas de inghìriu. Sa càbida fiat de 250 postos letu in cameratas de 25 postos cadauna cun mensa, locale de recreu cun ràdiu, gabinetos e dòtzias.

S’istrutura, inchinghiada in su 1942 in ocasione de sa bìsita de Benito Mussolini, fiat istada intitulada a Francesco Sartori (Amministradore delegadu de sas minas de Monte Bèciu) e fiat abarradu ativa pro prus de 30 annos.

Su cumplessu mineràriu de su Mèdiu Campidanu,  at rapresentadu pro unu sèculu su coro de s’indùstria estrativa de su sud-ovest, oe est unu parcu geomineràriu e patrimòniu Unesco.

De sas ùmiles domos de sos operajos a su de palatzu pomposu de sa diretzione, colende fatu de sos cantieris de bogadura e traballadura, sedes dirigèntziales e de servìtzios. Intre sos monumentos de archeologia industriale de Montebetzu, atzufados in su territòriu de Àrbus e Gùspini, si podet acumprire unu giru istòricu-culturale a s’iscoberta de unu ‘mundu pantasma’ torradu a mentovare dae unu cumplessu de minas dismissas, a pagas chentinas de metros de sas dunas de Piscinas e a prsu de àteras marinas de sa Costa Birde.

Sa faina estrativa de su giassu, unu de sos oto chi formant su parcu geomineràriu de sa Sardigna – sìmbulu de sos Geoparks de s’Unesco – est durada belle unu sèculu e mesu, dae su 1848, cando su re Càralu Alberto aiat cuntzèdidu s’isfrutamentu a Giovanni Antonio Sanna finas a su 1991, annu de sa serrada a pustis de deghènnios de crisi.

 “Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”


© RIPRODUZIONE RISERVATA

Cando sos avisos ddos donaiat su bandidore comunale

In s’antigòriu s’agataiat medas traballos chi oe in die non si faghent prus. Traballos chi si nche sunt pèrdidos pro more de sos cambiamentos epocales chi ant interessadu sa sotziedade sarda dae sa metade de su Noighentos finas a oe. Unu de custos traballos est de seguru cussu de su bandidore.  Difatis a unu tempus, pro donare sos avisos a sa populatzione sos comunos pagaiant un’òmine chi aiat s’incàrrigu de ghetare su bandu. Dae in oe su nòmene de Bandidore.

A in antis de s’arribu de sos Piemontesos su bandidore si naraiat “pregoneri”, dae su faeddu ispagnolu “pregon” chi bolet nàrrere annùntziu o boghe de su bendidore de caminu. Pro more de sa polìtica linguìstica bòlida dae sos Savòias contra s’ispagnolu, in in Sardigna “pregon” fiat istadu remplasadu dae su faeddu italianu “bandu”. In sardu custa paràula est abarrada in sos modos de nàrrere comente “ancu ti pregonet sa giustìtzia”, o “unu bandidu pregonadu”.

Torrende a su bandidore, non donaiat petzi annùntzios de su comunu, comente ordinàntzias o avisos istitutzionales ma,  a pagamentu, ghetaiat su bandu pro contu de privados o cummertziantes chi boliant bèndere sa mercantzia issoro.  Su bandidore si giraiat totus sos bighinados, ponendesi in logos artos de cantu totus ddu podiant intèndere.
A in antis de ghetare su bandu sonaiat una trumbita, e posca cumentzaiat a allegare: “Si betat custu bandu: òrdine de su sìndigu, a ùrtimu de mese de ladàmine, totu sos pastores, depent liberare de su monte. A chie no respetat cussa data, dd’ant a fàghere unu islogiamentu fortzadu”, opuru “Si betat custu bandu: a chie cheret trigu, a andare a domo de Antoni Congera”, ancora “Si betat custu bandu: a chie tenet deretu a collire su dinare de s’Eca, si depent presentare a s’Ufìtziu Comunale”.

Prus a mancu a s’agabbu de sos annos Sessanta, su traballu de su bandidore est andadu a si nche mòrrere paris cun sa limba sarda. Difatis sos bandidore ghetaiant su bandu in sardu, imbetzes dae sos annos ’70 in susu, a dare su bandu nche pensaiant sos impiegados comunales chi alleghende in italianu a unu micròfono collegadu a unu portaboghe elàtricu donaiant sos avisos sena bisòngiu de si girare totu sa bidda a pee.

Oe, cun s’isvilupu de ìnternet, sos comunos est raru chi betent su bandu, ma impreant prus che totu sistemas de messagìstica istantànea o sos sitos istitutzionales.

Pro   intèndere comente fiat su bandu chi ghetaiat sos bandidores ponimus un’esèmpiu raru de bandu registradu in Loceri in su 1956 dae is operadores de sa RAI. https://www.youtube.com/watch?v=Nz11mXFYtYs

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”


© RIPRODUZIONE RISERVATA

Related Posts

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *