Su giogu est famadu meda a livellu regionale peri in Itàlia, comente in Badde de Aosta, Piemonte, Trentinu, Savòia e Marche.
In belle totu sas festas e sas sagras chi si faghent in Sardigna, ma fitnzas in sas cojas o in sos ispuntinos, s’istentu preferidu est semper sa murra, unu giogu antigu meda chi s’agatat peri in àteras natziones de su Mediterràneu e de mundu, comente in Catalugna, in Còrsica e in Friuli, tantis pro nde numenare calicunu.
Difatis su nùmene de su giogu càmbiat a segunda de sa natzione: si narat morra, murra, mourre, mourra, moura, mora more, mórre, lakhmos, atep, micatio, mukharaja, chai moi, italian fingers game e gosi sighende.
Dae su 2003, difatis, s’Assòtziu Sòciu po su giocu de sa murra, organizat unu campionadu internatzionale de murra mutidu “Atòbiu de sos murradores de su Mediterràneu”, a su cale leant parte giogadores de prus de 20 delegatziones. Su primu atòbiu b’est istadu in Orthullè.
Si pensat chi sa murra si giogaret fintzas in s’Antigu Egitu. Tempus faghet difatis, sos archeòlogos aiant agatadu de sas pinturas a s’internu de sa tumba de un’artu dignitàriu, chi rapresentaiant duas persones chi ingrugiainat sas manos comente si faghet cun sa murra. Su giogu est famadu meda a livellu regionale peri in Itàlia, comente in Badde de Aosta, Piemonte, Trentinu, Savòia e Marche.
Non totus l’ischint, ma custu giogu populare fiat istadu decraradu illegale in su 1931 durante su fascismu, pro ite fiat cunsideradu unu giogu de azardu e prus che totu unu giogu acanta podiant nàschere medas brigas e iscravatòriu.
Oe puru sa murra non si diat pòdere giogare in sos logos pùblicos, in base a s’artìculu 110 de su Testu Ùnicu pro sas Leges in matèria de Pùblica Seguridade. In veridade nemos si chèsciat e s’autoridade serrat un’ogru, a su puntu chi esistet sa Federatzione de su Giogu de sa Murra e comente amus naradu cada annu si faghet medas torneos e campionados de murra in totu su Mediterràneu.
“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”
© RIPRODUZIONE RISERVATA
Su làdiri, su matone in terra crua, ecosostenìbile e econòmicu
Semus alleghende de su làdiri, unu de sos materiales prus impreados in sa zonas de sa Sardigna acanta mancaiat sa pedra.
Sa Sardigna est una de sas regiones de Itàlia chi bantant una traditzione de architetura in terra crua antiga meda. Difatis, comente narat su situ architetutasostenibile, in s’ìsula nostra finas a sos annos 70 esistiat una manera de fàghere sas domos particulare meda gràtzias a s’impreu de sa terra crua, mescrada a sa pàgia e a su ladàmene.
Semus alleghende de su làdiri, unu de sos materiales prus impreados in sa zonas de sa Sardigna acanta mancaiat sa pedra. Custa tècnica previdet sa formatzione de matones cun un’impastu de terra, abba e pàgia, fatos cun una forma e posca postos a sicare in su sole finas a cando non s’isciugaiant. Prus a mancu serbiant duas chidas o unu mese, a segunda de sa temperadura e de s’istajone.
Su làdiri podent èssere fatos siat a manu siat in modu mecànicu. Im Sardigna esistiant medas realidades acanta su fràbicu de costu materiale fiat istadu casi mecanizadu, gràtzias a s’impreu de cadenas de montàgiu e de atretzaduras moderna, mancari pro su prus si sighiat a prodùere su matone in manera manuale. Ma in custos annos, medas aziendas de laterìtzios sardas, ant cumentzadu a prodùere in manera moderna su làdiri, rispetende duncas peri sas normas italianas e europeas.
Sa terra crua est unu materiale de fàbricu antigu meda. Difatis tenimus testimonias de s’impreu suo chi arribbant a su 8000 a.C, comente sos repertos agatados in Gèrico. Su làdari beniat impreadu sia pro more de sa mancàntzia de materiale diversu comente linna e pedra, ma peri pro more de sas caraterìsticas suas. Difatis est unu isulante cun propiedades òtimas. In prus est dotadu de unu pòdere traspirante forte meda e presentat in prus òtimas caraterìsticas de resistèntzia. In prus, règulat in modu naturale s’umidade e sa temperadura interna de sas abitatziones.
Oe, in Sardigna, finas su ortigu benit impreadu comente materiale de costrutzione pro more de sas caraterìsticas suas ecològicas e de isulante.
“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”
© RIPRODUZIONE RISERVATA
